Stary spichlerz – dawniej i dziś
Budynek, który stał się siedzibą Centrum Kultury i Sztuki w Łące stanowi architektoniczny, barokowy zabytek – to jeden z najstarszych obiektów zachowanych w Gminie Trzebownisko. Warto poznać jego historię.
Spichlerz wybudowany w XVIII w. przez książąt Sanguszków, niedaleko dworu w którym rezydowali, przez ponad wiek spełniał funkcje gospodarcze i rolnicze. To właśnie tu kolejni właściciele tzw. klucza łąckiego gromadzili swoje plony – zboże, jarzyny, owoce, jak również sprzęt gospodarczy.
Rok 1878 to czas wielkiego pożaru Łąki, który zniszczył 32 domy mieszkalne, nie omijając również spichlerza. Po II wojnie światowej, w listopadzie 1944 roku, na podstawie dekretu PKWN o reformie rolnej, majątek łąckiego folwarku dworskiego został znacjonalizowany, a grunty przekazano w ręce 312 chłopów z okolicy. W 1953 roku budynek spichlerza, wraz z sąsiadującymi obiektami, przejęła Spółdzielnia Produkcyjna „Zwycięstwo”, która gospodarzyła w Łące do końca lat 50-tych. Znak czasu odbił swój ślad na spichlerzu, który w niczym nie przypominał już czasów swojej świetności. W roku 1968 został objęty ścisłą ochroną konserwatorską. Przez wiele dekad nie był użytkowany i jedynie symbolicznie konserwowany, dlatego ostatecznie popadł w ruinę.
Drugiego życia doczekał się dzięki decyzji władz Gminy Trzebownisko o jego odbudowie i właściwym zagospodarowaniu. Generalny remont trwał od czerwca 2019 do grudnia 2020 roku, pod okiem konserwatora. Intensywne prace budowlane objęły również dobudowanie nowej części z windą, klatką schodową i zapleczem sanitarnym, na zewnątrz powstał parking i oświetlenie zewnętrzne.
W zabytkowej części budynku dołożono szczególnych starań o zachowanie oryginalnych elementów spichlerza – schodów, drewnianych wrót, które niegdyś były drzwiami głównymi, ceglanych murów i sklepień w piwnicach, tak by echo minionych wieków wciąż było obecne w nowocześnie wyposażonym budynku.
Józef Ryś – artysta, którego twórczość rozsławiła Łąkę
Miejscowość Łąka zawdzięcza Józefowi Rysiowi swoje artystyczne DNA. Wszechstronnie utalentowany artysta żył w latach 1898 – 1971. Znakomity muzykant z dorobkiem rysunkowym, malarskim i pisarskim spędził w Łące całe życie, będąc świetnym obserwatorem ludzi i ich zwyczajów. Do swoich opowiadań tworzył ilustracje, często o zabarwieniu karykaturalno – satyrycznym.
Artysta za namową Franciszka Kotuli – polskiego etnografa, historyka, jak również serdecznego przyjaciela Rysia – spisał i zilustrował „Wesele Łąckie”, które stało się najlepszym opisem okolicznego wesela, zawierającego nuty i teksty kilkudziesięciu pieśni. Jego wspomnienia zawarte w swoistej sadze rodu Rysiów: „Przy kominie. Od dziadków do wnuków” opisują warunki życia wsi – z sentymentem, ale realistycznie. Obraz biedy, braku pożywienia, skrajnie ciężkich warunków życia oraz bezsilność wobec tragicznych wydarzeń takich jak np. pożar, to cenne uzupełnienie sielskiego obrazu wsi jaki znamy z wielu innych źródeł.
Józef Ryś był człowiekiem skromnym, pełnym radości życia, pisał odważnie stojąc na straży ludzkiej sprawiedliwości. Autentycznością w tekstach walczył o lepszy świat, nie o sławę. Z kolei ze swoją kapelą grał wszystko – od ludowych przyśpiewek po amerykańskie standardy jazzowe. Kotula pisał o nim: „Ukończył jedynie szkołę ludową, jeszcze przed I wojną światową, ale jako muzykant należał do wiejskiej elity kulturalnej. Wrodzona ciekawość pędziła go w świat, dużo jeździł, czytał, dużo widział.” (Źródło: „Album twórczości Józefa Rysia. Na łącką nutę”). Swoją osobą artysta przyciągał do wsi przedstawicieli polskiej elity, znanych aktorów, reżyserów, ludzi świata kultury.
Dzisiaj twórczość Rysia stała się dumą rodzinnej wsi, a mural z jego podobizną zdobi północną ścianę budynku CKiS Łąka. We wszelkich publikacjach zawsze podkreśla się wszechstronność artystyczną Rysia. Sam artysta, który z takim oddaniem rozwijał swoje pasje i pozostał im wierny przez całe swoje życie, stanowi dla wielu inspirację. Jego wkład w zapis przemian społecznych i kulturalnych regionu jest bezcenny i stanowi ziarno, które chociaż zasadzone w ziemi łąckiej, kiełkuje dzisiaj daleko poza jej granice.